برگزاری نشست مشترک گروه مطالعات منطقه‌ای و مرکز ایران و فرانسه با عنوان «غرب زدایی، تجدید نظر در نظام جهان»

7خرداد ۱۴۰۳، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

 

سیزدهمین جلسه از سلسله نشست‌های هفتگی گروه مطالعات منطقه‌ای دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در ۷ خرداد ۱۴۰۳ با همکاری مرکز ایران و فرانسه و با سخنرانی جناب آقای دکتر دیدیه بیون معاون انستیتوی روابط بین‌المللی و راهبردی فرانسه (IRIS) و استاد انیستیتو روابط بین الملل و استراتژیک؛ با حضور جناب آقای دکتر علیرضا خلیلی رئیس مرکز ایران و فرانسه در پاریس و جناب آقای دکتر وحید یعقوبی معاون مرکز ایران و فرانسه در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد. میزبانی این نشست را جناب آقای دکتر حمزه صفوی مدیر گروه مطالعات منطقه‌ای دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و سرکارخانم دکتر رکسانا نیکنامی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران برعهده داشتند.

 

مباحث مطرح شده در این نشست غرب زدایی، امپریالیسم، نگاه جامعه شناسی به مسئله غرب زدایی و نظام جهانی بود. در بخش آغازین این نشست آقای دکتر دیدیه بیون صحبت‌های خود را بر محوریت نگاه جامعه‌شناسانه به مسئله غرب زدایی آغاز کردند. از دید ایشان برای بررسی وضعیت فعلی غرب زدایی در دنیا باید سیستم‌های تولیدی که در دراز مدت در پنج قرن گذشته منجر به سلطه و استعمار غرب بر کشورهای دیگر شده اند را مورد بررسی قرار داد. باید به این امر توجه داشت که در دوره زمانی گفته شده ما شاهد یک نوع راهزنی اقتصادی توسط غرب و پیدایش امپریالیسم هستیم. از اقدامات انجام شده برای مقابله با امپریالیسم غرب البته بدون در نظر گرفتن نتیجه این اقدامات می‌توان به انقلاب روسیه در سال ۱۹۱۷ و کنگره ملل شرق در سال ۱۹۲۰ که توسط مقامات اتحاد جماهیر شوروی در باکو برگزار شد و بعد از آن جنگ جهانی دوم و استقلال طلبی کشورهای مستعمره و در نهایت ملی شدن صنعت نفت در ایران اشاره کرد.

در ادامه این نشست دکتر دیدیه بیون این سوال را مطرح کردند که آیا در روند غرب زدایی، الگوی جدیدی برای استقلال طلبی ملت‌ها وجود دارد؟ وی برای پاسخ به این پرسش  به کنفرانس باندونگ با عضویت ۲۹ کشور که در سال ۱۹۵۵ که در مقابله با قدرت‌های غرب و شرق بود اشاره کرد. کنفرانس باندونگ به علت وارد شدن در سیستم تولیدی بین الملل، سیستمی که در راس آن امپریالیسم است و دور شدن از اهداف اصلی و نداشتن یک الگوی جدید از غرب و شرق شکست خورد.

در دوران جنگ سرد با وجود دو قدرت، غرب و اتحاد جماهیر شوروی می‌توان یکی از نکات مهم تاریخی علیه غرب و امپریالیسم را انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ دانست که یک پاسخ منفی به امپریالیسم آمریکا و ایجاد یک الگوی جدید در منطقه و دنیا دانست. غرب زدایی فعلی با دید دراز مدت و تاریخی نتیجه یک واقعیت سیاسی و اجتماعی است نه یک روند جغرافیایی و ژئوپولیتیکی. در حال حاضر با تغییر روند نظام جهانی و پیدایش قدرت‌های نوظهور مانند چین و هند و کشورهای عضو بریکس، غرب باید این امر را بپذیرد که سلطه بر کشورهای جنوب تمام شده است.

در عین حال می‌توان از قدرت‌های نوظهور انتقاد کرد که وارد دور رقابت میان خود شده‌اند. مانند رقابت چین و هند، عربستان و ایران . آنها همچنین فاقد یک الگوی جدید در روابط هستند و در نظام تولیدی کاپیتالیستی وارد شده‌اند. اما باید متوجه اهمیت کشورهای عضو بریکس (برزیل،روسیه،هند،چین،آفریقای جنوبی) بود که این کشورها دارای ۵۰ درصد جمعیت جهان و ۵۴ درصد از تولید نفت جهان هستند. وجود این نوع گروه‌ها باعث تغییر زیربنایی روند جهانی شده است. البته باید به این موضوع نیز توجه داشت کشورهای عضو بریکس هنوز به یک اتحاد واحد نرسیده‌اند و در نظام کاپیتالیستی به دنبال امتیاز بیشتر برای کشور خود هستند و با توجه به وضعیت فعلی نظام جهانی و بی‌ثبات بودن این نظام برای مثال عملکرد متفاوت کشورهای غرب در مواجه با حمله روسیه به اوکراین و تحریم و محکوم کردن روسیه و بی‌توجهی کشورهای غرب به کشته شدن مردم نوار غزه و عدم محکومیت این وحشی‌گری نشان دهنده این بی‌ثباتی است.

از دید دکتر بیون در حال حاضر ما شاهد یک نوع تحمیل فکری هستیم که به ما می‌گوید از یک طرف مردم سالاری و از طرف دیگر استعمار وجود دارد. در واقع لیبرال و ضد لیبرال در جهان در حال پیشروی است. ایشان در پایان صحبت‌های خود به این موضوع توجه کردند که وضعیت فعلی جهان بسیار بی‌ثبات است و باید این موضوع را پذیرفت که در دنیای فعلی قطبی وجود ندارد و برای بررسی روند در حال حاضر باید دیدگاه‌های جامعه شناسی و اجتماعی داشت. کشورها و ملت‌ها بر خلاف نظریه نظام جهانی در واقع معنای واقعی خود را پیدا کردند و یک نوع نهضت در برابر امپراتوری غرب به وجود آمده است.در خاتمه نشست به پرسش و پاسخ دانشجویان و کارشناسان پرداخته شد.

 

تهیه و تنظیم گزارش: فاطمه جدید، دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات اروپا دانشگاه تهران.