دانشکده حقوق و علوم سیاسی

• گروه حقوق جزا و جرم شناسی
• گروه حقوق خصوصی و اسلامی
• گروه حقوق عمومی
• گروه روابط بین الملل
• گروه علوم سیاسی
• گروه مطالعات منطقه ای

​​​​​​​

تعریف رشته:

علم روابط بین­ الملل دانشی  نسبتاً جدید در حوزه علوم انسانی است که در پاسخ به ضرورت­های راهبردی بعد از جنگ­های جهانی اول و دوم در دانشگاه­ها پا به عرصۀ وجود نهاد. این علم با سه پرسش بنیادین یعنی هستی مورد مطالعه، موضوع اصلی مربوط به این هستی و هدف و کارکرد روبرو است و دستگاه تحلیلی آن بر محوریت آنها شکل گرفته است. روابط بین­الملل با یک هستی زیر نام نظام بین­الملل روبروست وموضوع اصلی آن نیز نظم در چنین نظامی است که دستگاه تحلیلی آن بر پایه بازگفت نظم در نظام بین­الملل ، تبیین وطراحی این نظم برای دستیابی و پایدارسازی مانایایی کشورها به عنوان عناصر این نظام و همچنین ثبات نظام بین­الملل به عنوان یک کل است. بر این پایه می­توان علم روابط بین­الملل را علم مطالعه نظم در نظام بین­الملل دانست. بر پایه مفهوم نظم­، روابط بین­الملل با پرسش­های بنیادینی روبروست که  محورهای اصلی این علم را شکل می­دهند. برجسته­ترین آنها شامل سازه­های فیزیکی که نظم در درون آن جاری می­شود، پویش­ها و پیشران­های نظم در نظام بین­الملل، چرخه­های نظم که شامل رشد، بلوغ و زوال آن خواهد بود، الگوهای رفتاری نظام بین­الملل به عنوان یک کل(سیاست بین­الملل)، الگوهای رفتاری کشورها به عنوان عناصر این نظام (سیاست خارجی و دیپلماسی) و سرانجام کنترل الگوهای رفتاری کشورها و نظام بین­الملل  و نظام­های کنترلی آنها اعم از رژیم­های بین­المللی رسمی و غیررسمی از آن جمله هستند. تحولات روابط بین­ الملل سبب پیچیدگی فزاینده نظام بین­الملل شده است که از رهگذر آن این علم با واقعیت­های نوپدیدی روبروشده است که این واقعیت­ها دستگاه تحلیلی آن را متحول کرده است.

هدف:

هدف­های ایجاد رشته روابط بین الملل به دو بخش نظری و کارکردی دسته­بندی می شوند . هدف نظری رشته روابط بین­الملل، ارائه نظام شناختی از  نظام بین­ الملل به عنوان هستی مورد مطالعه و نظم در آن به عنوان موضوع اصلی است. تلاش برای واکاوی اجزای شکل دهنده به نظم از جمله ارائه دستگاه­های تحلیلی در مورد منطق نظم در سیاست بین­الملل، سازه­های فیزیکی نظم و ویژگی­های آنها، واکاوی پویش­های نظم در نظام بین­الملل، ارائه دستگاه تحلیلی در مورد چرخه­های نظم، واکاوای در مورد الگوهای رفتاری واحدهای شکل دهنده نظام بین­الملل (سیاست خارجی) و الگوهای رفتاری نظام بین­الملل به عنوان یک کل (سیاست بین الملل) و سرانجام مدیریت و کنترل نظم از جمله اهداف اولیه آن می باشند . از سوی دیگر، هدف اصلی کارکردی در رشته روابط بین­الملل توانا شدن کشورها و مجهز شدن آنها به ابزارهای تحلیلی و سیاستگذاری در گستره خارجی و از این راه نیل به مانایی و امنیت ملی، منطقه ای و جهانی است که در پرتو آن تحقق سایر اهداف کشورها مانند توسعه و رفاه، خودشکوفایی و سرانجام دگرشکوفایی نظم جهانی در راستای منافع ملی آنها شدنی خواهد شد.

ضرورت و اهميت رشته:

رشته روابط بین الملل دارای گرایش­های تخصصی مختلفی است که کارکرد آن در تأمین نیازهای علمی کشور در حوزه سیاستگذاری خارجی متبلور می­شود. تحولات شدید در محیط بین­المللی همزمان با ضرورت پاسخ کشورها به این تحولات از یک سو و نیاز کشورها به داشتن الگوهای مرجع در سیاست خارجی، پویایی ویژه­ای به این رشته داده است. به همین سبب ضروری است این پویایی در علم روابط بین الملل نیز به صورت پایدار مورد توجه قرار گیرد. بر این اساس به نظر می­رسد کارآمدسازی سیاست بین­ المللی و منطقه ­ای هر کشوری  قبل از هرچیز به کارآمد سازی علم روابط بین­ الملل بستگی دارد که بر نیازهای داخلی و تلاش برای یافتن پاسخ علمی به این نیازها متمرکز شود.

در جهان حاضر، نظام بین­ الملل از چنان پیچیدگی برخوردار شده است که کشورها بدون شناخت کافی از آنها نه تنها در تأمین منافع ملی ناکام خواهند بود؛ بلکه شدت و سرعت تحولات به گونه­ای است که هرگونه عقب­ماندگی شناختی از این نظام، می­تواند کشورها را با بحران­های شدید و شاید غیرقابل کنترل روبرو سازد. از سوی دیگر، ایران به عنوان کشوری که در محیط سیستمی بسیار حساس قرار گرفته است و کانون و چهارراه برخورد و تلاقی جریان­های نظم­ساز یا بی­نظم­کننده در سیستم بین­المللی است.همچنین ایران به عنوان یک قدرت منطقه­ای مطرح است که از نقش­های خود محروم شده و بایستی برای به دست آوردن آن تلاش کند. این ویژگی­ها بایستگی تجهیز فکری و سیاستگذاری در ایران به علم روابط بین­الملل را بیشتر و ضروری می­کنند تا از این راه توانایی پاسخ به نیازها و ضرورت­های برآمده از آرمان­ها، اهداف و همچنین فشارهای شدید بیرونی را داشته باشد. ضرورت یادشده نگاه ویژه­ای به علم روابط بین ­الملل را می­طلبد که جامعه دانشگاهی ایران باید به آن توجه کند. بر این مبنا، به نظر می رسد کارآمدسازی سیاست بین­ المللی و منطقه­ ای کشورها از جمله ایران قبل از هرچیز به کارآمدسازی علم روابط بین­الملل بستگی دارد.

نقش و توانائی فارغ‌التحصیلان:

فارغ التحصیلان این رشته با کسب مهارت­های فکری لازم قادر به تأمین نیازهای کشور در حوزه­های زیر خواهند بود:

1. تأمین نیروی انسانی لازم برای دانشگاه­های کشور در آموزش دانشجویان؛
2. تأمین نیازهای کشور در حوزه پژوهشی با موضوعات سیاست خارجی، سیاست بین­الملل­، طراحی راهبردهای کارآمد در حوزه­های دفاعی، امنیتی، سیاست خارجی و دیپلماسی؛
3. تربیت کارشناسان روابط بین­الملل برای ادارات و نهادهای اجرایی گوناگون؛
4. تربیت نیروهای کارآمد در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی؛
5. تربیت نیروهای کارآمد در بخش­های راهبردی و دفاعی.

طول دوره و شکل نظام:

شکل این دوره و نظام دانشگاهی به صورت ترمی- واحدي خواهد بود. هر واحد نظري معادل 16 ساعت در طول یک نیمسال تحصیلی تدریس می­شود. دوره دکتري روابط بین­الملل  بالاترین مقطع تحصیلی در آموزش عالی می­باشد و طول دوره آن حداکثر 5 سال است که به دو مرحله آموزشی و پژوهشی مستقل از هم تقسیم می­شود و با دفاع از رساله پایان می­پذیرد. با توجه به پیچیدگی روزافزون علم روابط بین­الملل و نیاز کشورها به تخصص­های گوناگون در عرصه سیاستگذاری خارجی و سیاست بین­المللی و همچنین نیازهای کشور  رشته علمی روابط بین­الملل بر پایه کارکرد خود در گستره نظری و کارکردی به چهار گرایش زیر تقسیم­بندی می شود که عبارتند از:

1. سیاست و امنیت بین ­الملل؛
2. اقتصاد سیاسی بین­ الملل؛
3. ایران و سیاست بین ­الملل؛
4.  دیپلماسی و سیاست خارجی.